Tôi về thăm ngã ba Đồng Lộc
Nơi đường Trường Sơn oanh liệt một thời
Mười cô gái tuổi mười tám đôi mươi
Trong trắng, hồn nhiên, vô tư tươi trẻ
Trước bom thù - kiên cường mạnh mẽ
Từng phút giây bám tuyến thông đường
Để đoàn xe kịp tiếp viện tiền phương
Cùng miền nam đánh quân giặc Mỹ
Ngày ngày, đêm đêm, không nghỉ.
Hiểm nguy, gian khổ coi thường!
Quân cướp giẫy chết điên cuồng
Quãi bom như giãi trấu
Mười cô gái hy sinh tuổi xuân xương máu
Mười cô gái thanh niên xung phong
Mang trái tim dòng máu Lạc Hồng
Cùng con đường Trường Sơn đi vào lịch sử
Mười cái tên đã thành bất tử
Mười đóa hoa thơm mười tám đôi mươi
Tôi thắp nén hương thành kính dâng người..
Khu mộ 10 cô gái ở Đồng Lộc (Hà Tĩnh). Ảnh: Nguyễn Uyên Thu
Cụm tượng 10 cô gái thanh niên xung phong tại ngã ba Đồng Lộc.
Ngã Ba Ðồng Lộc - yết hầu mạch giao thông
Nối "hậu phương lớn miền Bắc" với "tiền tuyến lớn miền Nam"[1]
Địch tập trung toàn lực nhằm cắt đứt chi viện
Mỗi mét vuông nhỏ hứng chịu ba quả bom Tấn
Địch quyết phá, ta quyết giữ bằng được con đường
Mười cô gái thanh niên xung phong
Của tiểu đội bốn, đại đội hai, tổng đội năm lăm[2]
Hoạt động không ngơi tay dưới làn bom Mỹ dội
Để thông đường thẳng tiến miền Nam
Một buổi chiều, mười lăm lần tốp máy bay lao tới ném bom
Biết bao đợt những cô gái bị bom vùi vẫn rũ đất đứng lên
Nhưng đến lượt bom cuối cùng oan nghiệt
Đã vùi sâu cả tiểu đội ngoan cường
Cả trận địa lặng im. Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc đã hy sinh!
Tên các cô: Nhỏ-Xuân-Hà-Hường-Hợi-Rạng-Xuân-Xanh
A trưởng Võ Thị Tần cùng A phó Hồ Thị Cúc
Đã mãi mãi gắn liền với quê hương, đất nước[3]
Cho muôn đời sau cuộc sống bình yên
Kỷ niệm ba mươi lăm năm giải phóng hoàn toàn miền Nam
Nhắc lại những chiến công hiển hách, oai hùng
Cả những mất mát hy sinh của nhân dân ta ở hai miền Nam Bắc
Dâng những nén hương lòng đến các anh hùng liệt sĩ
Cùng hương hồn những cô gái bất tử thanh niên xung phong...
Thơ. Nguyễn Uyên Thu
[1] Năm 1968 là năm khốc liệt nhất của cuộc chiến tranh. Sau Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân, phía chúng ta phải trả giá bằng nhiều tổn thất. Yêu cầu tăng viện cho chiến trường vũ khí, lương thực, xăng dầu để củng cố lực lượng, giữ vững địa bàn trở nên vô cùng cấp thiết. Thêm vào đó, từ ném bom không hạn chế, Mỹ chuyển sang thực hiện kế hoạch ném bon hạn chế, tập trung toàn bộ sức mạnh không quân, hải quân đánh phá ác liệt 4 tỉnh thuộc khu 4 (cũ) nhằm ngăn chặn và cắt đứt con đường chi viện cho tiền tuyến của ta. Ðường Trường Sơn qua sông Lam, sông La đến địa phận Hà Tĩnh phải phơi mình trống trải khoảng 50km giữa đồng bằng. Ðến ngã ba Bãi Vọt, đường chia làm hai nhánh. Một nhánh là đường số 1 men theo bờ biển qua Ðèo Ngang, nằm hoàn toàn trong tầm kiểm soát của máy bay địch, hầu hết các cầu lớn đều bị phá. Nhánh kia là đường 15 qua Ngã ba Ðồng Lộc lên miền Tây Quảng Bình, vì vậy Ngã Ba Ðồng Lộc trở thành yết hầu của mạch giao thông nối liền "hậu phương lớn miền Bắc" với "tiền tuyến lớn miền Nam".
[2] 10 cô gái là những chiến sĩ thuộc Tiểu đội 4, Ðại đội 2 Tổng đội TNXP 55 của tỉnh Hà Tĩnh.
[3] Câu chuyện về sự hy sinh của 10 cô gái thanh niên xung phong ở Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) nói chung, sự hy sinh của tiểu đội phó Hồ Thị Cúc thật cảm động. Sau hơn hai tiếng đồng hồ, đồng đội đã đào đất tìm được xác chín người, đặt lên 9 cái cáng xếp hàng ngang, chỉ riêng có Hồ Thị Cúc là vẫn chưa tìm được. Cả mặt trận quyết tâm phải tìm bằng được Cúc bởi mười cô gái đã cùng chiến đấu bên nhau, gắn bó thân thiết với nhau như chị em một nhà, nên mọi người quyết định phải tìm bằng được Cúc rồi mới tổ chức an táng cho các cô. Nhưng 2 tiếng, 3 tiếng...và đến hết ngày hôm đó, đồng đội vẫn chưa tìm được Cúc.
Tiểu đội đó xếp một hàng ngang
Cúc ơi em ở đâu không về tập hợp?
Chín bạn đã quây quần đủ hết
Nhỏ - Xuân - Hà - Hường - Hợi - Rạng - Xuân - Xanh
A trưởng Võ Thị Tần điểm danh
Chỉ thiếu mình em
(Chín bỏ làm mười răng quên được)
Bọn Anh đã bới tìm vẹt cuốc
Đất sâu bao nhiêu các anh không cần
Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng
Cúc ơi! Em ở đâu?
Đất nâu lạnh lắm
Da em xanh
Áo em thì mỏng!
Cúc ơi! Em ở đâu?
Về với bọn anh tắm nước sông Ngàn Phố
Ăn quít đỏ Sơn Bằng
Chăn trâu cắt cỏ
Bài toán lớp năm em còn chưa nhớ
Gối còn thêu dở
Cơm chiều chưa ăn
Ở đâu hỡi Cúc?
Đồng đội tìm em
Đũa găm cơm úp.
Gọi em
Gào em
Khan cả cổ rồi
Cúc ơi!!!”
Truyện ngắn
XIN TẠ LỖI VỚI EM
Tôi đang là đội trưởng đội 202 của xã thì được gọi đi thanh niên xung phong. Những tưởng được xông pha vào tuyến lửa để thể hiện trí trai,tung hoành cùng cuộc chiến tranh giữ nước oanh liệt của dân tộc thì người ta lại đưa tôi về cái miền thâm sơn cùng cốc này để xây dựng khu kinh tế mới. những ngày đầu, công việc là chặt cây, đào gốc, xây dựng lán trại. Không khí chẳng có chút gì là chiến tranh, trừ khi thỉnh thoảng có mấy cái máy bay phản lực bay rít qua đầu. Phần thì buồn vì không đúng nguyện vọng, phần đất lạ chưa quen. Đã nghe thấy có mấy tay ở Thái Bình bỏ về. May mà tiểu đội còn có ba cô con gái làm cho không khí dịu đi, trong số đó có Thu - cô gái đến từ thành phố cảng Hải Phòng. Lúc nào Thu cũng phơi phới, nhộn nhịp và vô tư. Em vừa tốt nghiệp lớp mười (bấy giờ phổ thông học có mười năm ) thì xung phong tình nguyện và cũng được đưa về đây. Hình như chả thấy lúc nào em buồn. Cái vui vẻ, hồn nhiên của em đã cuốn hút chúng tôi làm cho chúng tôi yên tâm làm việc. Những chiều hè vào ngày nghỉ, em thường rủ và nhờ tôi đi hái hoa phượng, hoa đem về được cắm vào ống nứa đỏ rực căn lán. Em bảo, em thích hoa phượng không phải chỉ vì thành phố quê em có nhiều cây phượng mà còn là vì hoa phượng gợi nhớ một thời tuổi thơ trong sáng, gợi nhớ sân trường, gợi nhớ những lưu bút của bạn bè giờ đã ở muôn phương. Em bảo tôi:
- Em không biết làm thơ nhưng lại rất thích đọc thơ, có thể anh có năng khiếu làm thơ, hãy thử làm đi để em đọc.
Chiều em, tôi cũng thử làm thơ, lúc đầu là thơ “con cóc”, sau được anh em cùng xúm vào góp ý, có một vài bài được lãnh đạo khen, thế là đâm ra “nghiện” làm thơ. Những buổi liên hoan văn nghệ, thế nào cũng có tiết mục em đọc thơ tôi, giọng đọc của em rất truyền cảm, nghe em đọc, tự nhiên thấy bài thơ hay hơn lên rất nhiều.
Rồi tôi cũng biết được hoàn cảnh của em: cha chết từ nhỏ, mẹ đi lấy chồng. Cha dượng rất tốt với em, cha và mẹ nuôi em ăn học, khôn lớn cùng với hai đứa em cùng mẹ khác cha. Nhưng hai đứa em thì luôn khục khặc, bài xích em cho nên nhiều khi cũng làm cho cha dượng và mẹ khó xử. Vì vậy, được thay đổi môi trường sống, em coi tiểu đội như ngôi nhà của em, và dĩ nhiên tôi được coi là người anh cả.
Ở với nhau mấy tháng thì tôi được điều đi làm đội trưởng một đội trồng chuối, còn em thì lên khu bộ làm văn thư. Thế là cách xa nhau có đến mười cây số. Những ngày nghỉ, chúng tôi đi bộ đến thăm nhau. Có khi ăn một bữa cơm tập thể với nhau, cũng có khi chỉ gặp nhau một lúc, trao đổi , đọc cho nhau nghe những bài thơ mới viết rồi về. Có một lần tôi bị sốt rét đến mức đi tiểu ra cả máu. Tôi phải về bệnh xá truyền nước có pha thuốc chống sốt rét 3 ngày liền. Những lúc hết giờ làm việc là em lại luôn ở bên tôi. Em không nhí nhảnh, vô tư mà dịu dàng, trìu mến. Nhiều lúc tôi thấy lúng túng khi bất chợt nhìn đúng vào mắt em.
Nửa năm sau, tôi cùng một số anh em được bổ xung vào quân ngũ. Buổi liên hoan chia tay, em lại đọc thơ tôi và em hát, em hát rất say xưa, tất cả tâm linh của mình em dồn vào bài hát "...như rực cháy xa xa bao cánh phượng gợi ta lại nhớ, những ngày hằng mơ cuộc đời..." Đôi mắt em đăm đắm nhìn tôi, quanh bờ mi đọng đầy nước mắt.
Giải phóng Miền Nam, tôi ở lại làm quân quản và rồi đi mặt trận Tây-Nam. Ở đây, tôi bị thương phải nằm viện khá lâu. Ra viện, vì cha mẹ tôi cũng đã mất nên tôi tiếp tục ở lại quân ngũ và làm việc ở văn phòng quân khu 9, mãi tận Miền Nam.
Lúc ấy, tôi biết mình đã bị nhiễm chất độc màu da cam nên tuy không nói ra nhưng luôn có ý tránh xa phụ nữ. Những lúc sao lòng, tôi lại nhớ đến em, nhớ mầu hoa phượng đỏ, đôi mắt đọng đầy nước mắt cứ da diết nhìn tôi trong những đêm trăn trở. Thu ơi! tôi sẽ giữ mãi trong lòng những kỷ niệm đẹp của chúng ta, nó là nguồn động lực nuôi dưỡng cho tôi tiếp tục vui sống và làm viêc. Nhiều người bảo tôi lập dị, cũng có sao đâu. Tôi chúi đầu vào công việc , rất ít giao lưu, quan hệ với bạn bè.
Hôm vừa rồi, tôi bỗng xem được vài dòng quảng cáo trên ti vi về việc công ty chè Thanh Niên mời các cựu TNXP của khu kinh tế Thanh Niên ngày ấy đến dự lễ truy điệu 45 cố cựu Thanh niên xung phong hy sinh ngày 20 tháng 9 năm 1972 vừa mới được công nhận là liệt sỹ. Tôi bàng hoàng cả người. Tôi chưa biết những ai đã hy sinh, nhưng chắc chắn đấy là những người mà tôi đã từng gắn bó. Tôi cũng không thể ngờ rằng ở hậu phương tưởng như bình yên ấy cũng có người đổ máu, hy sinh.
Chuyến đi lần này, ngoài việc dự lễ viếng các liệt sỹ, tôi còn khấp khởi vì có lý do để trở lại chốn xưa, gặp bạn bè, đồng đội và ...Thu. Tôi hình dung ra một người đàn bà trung niên trắng trẻo, dịu dàng, vui vẻ và hạnh phúc với một gia đình đầm ấm. Chắc thể nào sân nhà em cũng sẽ trồng một cây hoa phượng.
Đến sân bay Nội Bài lúc 11 giờ đêm , tôi bảo chú lái taxi đưa tôi lên khu Kinh tế thanh niên ở Thanh Sơn Phú Thọ. May mà gặp được người am hiểu vùng này, chú lái taxi bảo tôi:” chắc bác đi lâu nên không biết, bây giờ người ta gọi là Công ty chè Thanh Niên” . Thời gian trôi đi, cảnh sắc thay đổi, rừng núi thâm u xưa kia bây giờ đã là một thị tứ sầm uất, nhà nối nhà san sát, nơi Khu bộ ở xưa bây giờ là nhà máy chế biến chè có công suất lớn nhất Đông Dương.Việc đầu tiên của tôi là đến đài tưởng niệm xem danh sách những liệt sĩ đã hy sinh trong trận bom ngày ấy.
Tôi quỵ xuống khi đọc đến tên em. Thu ơi!... và tôi khóc, khóc như một đứa trẻ. Không phải chỉ vì thương em, mà còn vì cái lỗi của tôi đã vô tâm tới mức cho đến tận bây giờ mới biết em hy sinh. Thu ơi, Xin tạ lỗi với em!
Đoạn vĩ thanh:
Mùa hè năm sau, tôi lại quay ra viếng em cùng các liệt sỹ xã Minh Đài. Nghĩa trang các liệt sỹ được tọa lạc trên đồi cao, giữa bạt ngàn chè xanh ngút ngát. Riêng trên mộ em, tôi đặt một nhành hoa phượng và một bài thơ tôi viết tặng em. Trong làn khói hương mờ ảo, tôi bỗng nghe thủ thỉ bên tai tiếng đọc thơ dịu ngọt, bổng trầm, to nhỏ của em – cô liệt sỹ Thanh niên xung phong bé nhỏ của tôi.
PHƯỢNG ĐỎ
"...Như rực cháy xa xa
Bao cánh phượng gợi ta ..."
Dã từ hoa phượng đỏ
Em như là cơn gió
Cuốn từ miền quê xa
Cứ tươi rói sắc hoa
Cháy rực mầu phượng đỏ
Đâu ngờ cánh chim nhỏ
Bỗng gẫy giữa lưng trời
Tháng chín , ngày hai mươi
Năm bẩy hai khốc liệt
Xăm tím lịm lòng tôi
Đi khắp bốn phương trời
Vẫn tưởng về nơi ấy
Những ngày đông run rẩy
Những ngày hè nắng nung
Nỗi nhớ, nhớ khôn cùng
Trinh nguyên miền ký ức
Suốt đêm nay thao thức
Xe sắp đến bến rồi
Ba mươi chín năm trôi
Phượng mùa nào cũng đỏ
Về thăm em - nằm đó
Cùng các chị, các anh
Giữa bạt ngàn chè xanh
Trên kia là nhà máy
Em ơi ! có nghe thấy
Lời tạ lỗi cùng em
Thôi nhé ! hãy ngủ yên
Ngày sắp sang rồi đấy
Phía xa xa bừng dậy
Vừng sáng nối đất trời.
"...Như rực cháy xa xa
Bao cánh phượng gợi ta ..."
Dã từ hoa phượng đỏ
Em như là cơn gió
Cuốn từ miền quê xa
Cứ tươi rói sắc hoa
Cháy rực mầu phượng đỏ
Đâu ngờ cánh chim nhỏ
Bỗng gẫy giữa lưng trời
Tháng chín , ngày hai mươi
Năm bẩy hai khốc liệt
Xăm tím lịm lòng tôi
Đi khắp bốn phương trời
Vẫn tưởng về nơi ấy
Những ngày đông run rẩy
Những ngày hè nắng nung
Nỗi nhớ, nhớ khôn cùng
Trinh nguyên miền ký ức
Suốt đêm nay thao thức
Xe sắp đến bến rồi
Ba mươi chín năm trôi
Phượng mùa nào cũng đỏ
Về thăm em - nằm đó
Cùng các chị, các anh
Giữa bạt ngàn chè xanh
Trên kia là nhà máy
Em ơi ! có nghe thấy
Lời tạ lỗi cùng em
Thôi nhé ! hãy ngủ yên
Ngày sắp sang rồi đấy
Phía xa xa bừng dậy
Vừng sáng nối đất trời.
Theo Cầm Sơn
[video=youtube;omodBh7Dgdw]http://www.youtube.com/watch?v=omodBh7Dgdw&feature=player_embedded#at=86[/video]
[video=youtube;mxCJdXitcf4]http://www.youtube.com/watch?v=mxCJdXitcf4&NR=1[/video]
