Tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khoá XII đã thông qua Nghị quyết về điều chỉnh mục tiêu tổng quát, một số chỉ tiêu kinh tế, ngân sách nhà nước, phát hành bổ sung trái phiếu chính phủ năm 2009 và miễn, giảm thuế thu nhập các nhân (TNCN), trong đó tại điều 4 của Nghị quyết qui định: “Miễn toàn bộ số thuế TNCN từ tháng 01/2009 đến hết tháng 6/2009 đã giãn cho các đối tượng; Tiếp tục miễn số thuế TNCN từ ngày 01/7/2009 đến hết năm 2009 đối với thu nhập từ đầu tư vốn, chuyển nhượng vốn, từ bản quyền, nhượng quyền thương mại".
Như vậy, 6 tháng đầu năm 2009, toàn bộ số thuế TNCN đã xử lý giãn thuộc diện sẽ được miễn nộp. Tuy nhiên, việc kê khai số thuế TNCN được miễn như thế nào cho khoa học, hợp lý và hiệu quả là vấn đề cần xem xét.
Theo thông tư số 27/2009/TT-BTC, ngày 06/2/2009 của Bộ Tài chính, đối tượng được giãn nộp thuế TNCN bao gồm:
“- Cá nhân cư trú có thu nhập chịu thuế từ kinh doanh; thu nhập từ tiền lương, tiền công; thu nhập từ đầu tư vốn; thu nhập từ chuyển nhượng vốn (bao gồm cả chuyển nhượng chứng khoán); thu nhập từ bản quyền; thu nhập từ nhượng quyền thương mại; thu nhập từ nhận thừa kế; thu nhập từ nhận quà tặng;
- Cá nhân không cư trú có thu nhập chịu thuế từ đầu tư vốn, chuyển nhượng vốn (bao gồm cả chuyển nhượng chứng khoán); thu nhập từ bản quyền; thu nhập từ nhượng quyền thương mại.”
Trong các loại thu nhập được miễn trên, chỉ có thu nhập từ kinh doanh, thu nhập từ tiền lương là hai khoản thu nhập tính thuế theo năm, áp dụng biểu thuế luỹ tiến từng phần và được tính giảm trừ gia cảnh. Còn đối với khoản thu nhập từ kinh doanh, cá nhân trong năm tạm kê khai nộp thuế theo quí, đối với khoản thu nhập từ tiền lương, trong năm cơ quan trả thu nhập kê khai khấu trừ (nộp thay). Cuối năm cá nhân tổng hợp các khoản thu nhập chịu thuế, xác định chính xác người phụ thuộc, các khoản chi từ thiện (nếu có) để xác định thu nhập tính thuế, từ đó tính được số thuế TNCN phải nộp.
Thông tư 27 cũng đã hướng dẫn các khoản thu nhập phải khấu trừ thuế (thu nhập từ tiền lương), theo đó tổ chức, cá nhân trả các khoản thu nhập hàng tháng vẫn phải lập tờ khai số thuế đã khấu trừ theo quy định hiện hành và nộp tờ khai để cơ quan thuế nắm số thuế phát sinh nhưng được giãn nộp. Căn cứ vào đó, trong 6 tháng đầu năm dựa trên số thu nhập thực trả, số đăng ký về người phụ thuộc, cơ quan trả thu nhập hay cá nhân kinh doanh đã nộp tờ khai cho cơ quan thuế.
Như vậy, quyết định miễn thuế TNCN 6 tháng đầu năm sẽ dẫn đến 2 cách tính số thuế được miễn:
Thứ nhất: Căn cứ số thu nhập thực trả của 6 tháng đầu năm, các tờ khai giảm trừ gia cảnh của từng cá nhân mà cơ quan chi trả đã khấu trừ, số thuế cơ quan trả thu nhập kê khai hoặc cá nhân khai thuộc diện được miễn thuế.
Cách tính này đơn giản, nhưng chưa chính xác vì loại thu nhập từ tiền lương, tiền công được tính theo năm. Cơ quan trả thu nhập dễ lợi dụng tránh thuế bằng cách tập trung trả thu nhập trước vào 6 tháng đầu năm.
Thứ hai: Tổng hợp thu nhập năm 2009, cá nhân quyết toán về người phụ thuộc, chứng từ đóng góp từ thiện (nếu có) xác định thu nhập tính thuế. Căn cứ biểu thuế luỹ tiến từng phần tính số thuế phải nộp của năm 2009. Miễn thuế 6 tháng đầu năm, tức là giảm 50% số thuế phải nộp của năm 2009.
Cách tính này đảm bảo đúng theo Luật Thuế TNCN hiện hành vì thu nhập tính theo năm, số nhận trong năm chỉ là tạm nộp. Cách tính thứ 2 cũng hợp lý cả đối với những người đầu năm không có thu nhập, nhưng cuối năm có thu nhập hoặc trong năm có một số tháng có thu nhập, một số tháng lại không có, vừa hạn chế được sự gian lận trong kê khai thu nhập, vừa đảm bảo sự minh bạch khi xử lý miễn thuế TNCN.
Sau đây là ví dụ so sánh 2 phương pháp:
Cá nhân A làm tại Công ty Tư vấn X lương mỗi tháng là 10 triệu đồng, tháng 1/2009 nhận tiền lương tháng 13 của năm 2008 là 10 triệu đồng, tháng 2 nhận khoản tiền thưởng nhân dịp Tết là 15 triệu đồng. Cá nhân A có con đang học đại học, tháng 8/2009 con ra trường đi làm và có thu nhập mỗi tháng là 5 triệu đồng. Đầu năm cá nhân A đăng ký giảm trừ cho con là 1,6 triệu đồng, đến tháng 8/2009 thì khai bổ sung không đăng ký giảm trừ cho con nữa.
Nếu tính thuế theo cách 1: Cá nhân A có thu nhập 6 tháng đầu năm 2009: (10 tr. x 6 tháng) + 10 tr. + 15 tr. = 85 tr
Thu nhập tính thuế: 85 tr. - (4 tr. x 6 tháng) + (1,6 tr. x 6 tháng) = 51,4 tr.
Thu nhập tính thuế bình quân tháng 51,4 tr/ 6tháng = 8,566 tr
Thuế phải nộp 6 tháng đầu năm cũng là số thuế được miễn:
[(5 tr. x 5%) + ( 8,566 tr. - 5 tr.) x 10%] x 6 tháng = 3,960 tr
Nếu tính theo cách 2: khi khai quyết toán năm, cá nhân A không được trừ vì con có thu nhập trên 6 triệu đồng/năm (20 triệu đồng). Do đó cá nhân A có thu nhập tính thuế:
[(10 tr. x 12 tháng) + 10 tr. + 15 tr. ] - 48 tr = 97 tr
Thuế phải nộp cả năm là:
(60 tr. x5%) + (97 tr. - 60 tr.) x 10% = 6,7 tr
Miễn thuế 6 tháng đầu năm: 6,7 triệu/2 = 3,35 tr
Như vậy, nếu tính theo cách 1 số thuế TNCN được miễn nhiều hơn so với cách 2. Nhưng nếu trường hợp cá nhân A trong 6 tháng đầu năm không có thu nhập hoặc thu nhập thấp, 6 tháng cuối năm có thu nhập phải đóng thuế thì tính theo cách 2 họ mới được hưởng lợi ích miễn, giảm thuế. Việc hướng dẫn quyết toán số thuế được miễn, giảm đối với thu nhập từ kinh doanh, từ tiền lương, tiền công theo phương pháp 2 là hợp lý. Thực tế, trong thời gian áp dụng Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao cũng đã hướng dẫn nguyên tắc quyết toán số thuế phải nộp theo hai biểu thuế giống như cách 2. Vì vậy thiết nghĩ các tính số thuế TNCN được miễn theo cách thứ 2 là hiệu quả hơn, xét cả trên góc độ quyền lợi người lao động và số thu cho NSNN. Tuy nhiên, cùng cần cân nhắc thêm về tính hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật. Bởi Nghị quyết của Quốc hội đã quy định miễn thuế TNCN trong 6 tháng đầu năm, chứ không phải là giảm 50% số thuế TNCN phải nộp cả năm./.
Tạp chí Thuế - 31/07/2009
Như vậy, 6 tháng đầu năm 2009, toàn bộ số thuế TNCN đã xử lý giãn thuộc diện sẽ được miễn nộp. Tuy nhiên, việc kê khai số thuế TNCN được miễn như thế nào cho khoa học, hợp lý và hiệu quả là vấn đề cần xem xét.
Theo thông tư số 27/2009/TT-BTC, ngày 06/2/2009 của Bộ Tài chính, đối tượng được giãn nộp thuế TNCN bao gồm:
“- Cá nhân cư trú có thu nhập chịu thuế từ kinh doanh; thu nhập từ tiền lương, tiền công; thu nhập từ đầu tư vốn; thu nhập từ chuyển nhượng vốn (bao gồm cả chuyển nhượng chứng khoán); thu nhập từ bản quyền; thu nhập từ nhượng quyền thương mại; thu nhập từ nhận thừa kế; thu nhập từ nhận quà tặng;
- Cá nhân không cư trú có thu nhập chịu thuế từ đầu tư vốn, chuyển nhượng vốn (bao gồm cả chuyển nhượng chứng khoán); thu nhập từ bản quyền; thu nhập từ nhượng quyền thương mại.”
Trong các loại thu nhập được miễn trên, chỉ có thu nhập từ kinh doanh, thu nhập từ tiền lương là hai khoản thu nhập tính thuế theo năm, áp dụng biểu thuế luỹ tiến từng phần và được tính giảm trừ gia cảnh. Còn đối với khoản thu nhập từ kinh doanh, cá nhân trong năm tạm kê khai nộp thuế theo quí, đối với khoản thu nhập từ tiền lương, trong năm cơ quan trả thu nhập kê khai khấu trừ (nộp thay). Cuối năm cá nhân tổng hợp các khoản thu nhập chịu thuế, xác định chính xác người phụ thuộc, các khoản chi từ thiện (nếu có) để xác định thu nhập tính thuế, từ đó tính được số thuế TNCN phải nộp.
Thông tư 27 cũng đã hướng dẫn các khoản thu nhập phải khấu trừ thuế (thu nhập từ tiền lương), theo đó tổ chức, cá nhân trả các khoản thu nhập hàng tháng vẫn phải lập tờ khai số thuế đã khấu trừ theo quy định hiện hành và nộp tờ khai để cơ quan thuế nắm số thuế phát sinh nhưng được giãn nộp. Căn cứ vào đó, trong 6 tháng đầu năm dựa trên số thu nhập thực trả, số đăng ký về người phụ thuộc, cơ quan trả thu nhập hay cá nhân kinh doanh đã nộp tờ khai cho cơ quan thuế.
Như vậy, quyết định miễn thuế TNCN 6 tháng đầu năm sẽ dẫn đến 2 cách tính số thuế được miễn:
Thứ nhất: Căn cứ số thu nhập thực trả của 6 tháng đầu năm, các tờ khai giảm trừ gia cảnh của từng cá nhân mà cơ quan chi trả đã khấu trừ, số thuế cơ quan trả thu nhập kê khai hoặc cá nhân khai thuộc diện được miễn thuế.
Cách tính này đơn giản, nhưng chưa chính xác vì loại thu nhập từ tiền lương, tiền công được tính theo năm. Cơ quan trả thu nhập dễ lợi dụng tránh thuế bằng cách tập trung trả thu nhập trước vào 6 tháng đầu năm.
Thứ hai: Tổng hợp thu nhập năm 2009, cá nhân quyết toán về người phụ thuộc, chứng từ đóng góp từ thiện (nếu có) xác định thu nhập tính thuế. Căn cứ biểu thuế luỹ tiến từng phần tính số thuế phải nộp của năm 2009. Miễn thuế 6 tháng đầu năm, tức là giảm 50% số thuế phải nộp của năm 2009.
Cách tính này đảm bảo đúng theo Luật Thuế TNCN hiện hành vì thu nhập tính theo năm, số nhận trong năm chỉ là tạm nộp. Cách tính thứ 2 cũng hợp lý cả đối với những người đầu năm không có thu nhập, nhưng cuối năm có thu nhập hoặc trong năm có một số tháng có thu nhập, một số tháng lại không có, vừa hạn chế được sự gian lận trong kê khai thu nhập, vừa đảm bảo sự minh bạch khi xử lý miễn thuế TNCN.
Sau đây là ví dụ so sánh 2 phương pháp:
Cá nhân A làm tại Công ty Tư vấn X lương mỗi tháng là 10 triệu đồng, tháng 1/2009 nhận tiền lương tháng 13 của năm 2008 là 10 triệu đồng, tháng 2 nhận khoản tiền thưởng nhân dịp Tết là 15 triệu đồng. Cá nhân A có con đang học đại học, tháng 8/2009 con ra trường đi làm và có thu nhập mỗi tháng là 5 triệu đồng. Đầu năm cá nhân A đăng ký giảm trừ cho con là 1,6 triệu đồng, đến tháng 8/2009 thì khai bổ sung không đăng ký giảm trừ cho con nữa.
Nếu tính thuế theo cách 1: Cá nhân A có thu nhập 6 tháng đầu năm 2009: (10 tr. x 6 tháng) + 10 tr. + 15 tr. = 85 tr
Thu nhập tính thuế: 85 tr. - (4 tr. x 6 tháng) + (1,6 tr. x 6 tháng) = 51,4 tr.
Thu nhập tính thuế bình quân tháng 51,4 tr/ 6tháng = 8,566 tr
Thuế phải nộp 6 tháng đầu năm cũng là số thuế được miễn:
[(5 tr. x 5%) + ( 8,566 tr. - 5 tr.) x 10%] x 6 tháng = 3,960 tr
Nếu tính theo cách 2: khi khai quyết toán năm, cá nhân A không được trừ vì con có thu nhập trên 6 triệu đồng/năm (20 triệu đồng). Do đó cá nhân A có thu nhập tính thuế:
[(10 tr. x 12 tháng) + 10 tr. + 15 tr. ] - 48 tr = 97 tr
Thuế phải nộp cả năm là:
(60 tr. x5%) + (97 tr. - 60 tr.) x 10% = 6,7 tr
Miễn thuế 6 tháng đầu năm: 6,7 triệu/2 = 3,35 tr
Như vậy, nếu tính theo cách 1 số thuế TNCN được miễn nhiều hơn so với cách 2. Nhưng nếu trường hợp cá nhân A trong 6 tháng đầu năm không có thu nhập hoặc thu nhập thấp, 6 tháng cuối năm có thu nhập phải đóng thuế thì tính theo cách 2 họ mới được hưởng lợi ích miễn, giảm thuế. Việc hướng dẫn quyết toán số thuế được miễn, giảm đối với thu nhập từ kinh doanh, từ tiền lương, tiền công theo phương pháp 2 là hợp lý. Thực tế, trong thời gian áp dụng Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao cũng đã hướng dẫn nguyên tắc quyết toán số thuế phải nộp theo hai biểu thuế giống như cách 2. Vì vậy thiết nghĩ các tính số thuế TNCN được miễn theo cách thứ 2 là hiệu quả hơn, xét cả trên góc độ quyền lợi người lao động và số thu cho NSNN. Tuy nhiên, cùng cần cân nhắc thêm về tính hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật. Bởi Nghị quyết của Quốc hội đã quy định miễn thuế TNCN trong 6 tháng đầu năm, chứ không phải là giảm 50% số thuế TNCN phải nộp cả năm./.
Tạp chí Thuế - 31/07/2009
