Chế độ kế toán Việt Nam (TT 200, 133, và các trước đây nữa) quy định về hạch toán hàng mua đang đi đường như sau:
Thông tư 200:
Điều 24. Tài khoản 151 - Hàng mua đang đi đường
1. Nguyên tắc kế toán
a) Tài khoản này dùng để phản ánh trị giá của các loại hàng hóa, vật tư (nguyên liệu, vật liệu; công cụ, dụng cụ; hàng hóa) mua ngoài đã thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp còn đang trên đường vận chuyển, ở bến cảng, bến bãi, kho ngoại quan hoặc đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ kiểm nhận nhập kho.
b) Hàng hóa, vật tư được coi là thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp nhưng chưa nhập kho, bao gồm:
- Hàng hóa, vật tư mua ngoài đã thanh toán tiền hoặc đã chấp nhận thanh toán nhưng còn để ở kho người bán, ở bến cảng, bến bãi hoặc đang trên đường vận chuyển;
- Hàng hóa, vật tư mua ngoài đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ kiểm nghiệm, kiểm nhận nhập kho.
c) Kế toán hàng mua đang đi đường được ghi nhận trên tài khoản 151 theo nguyên tắc giá gốc quy định trong Chuẩn mực kế toán “Hàng tồn kho”.
d) Hàng ngày, khi nhận được hóa đơn mua hàng, nhưng hàng chưa về nhập kho, kế toán chưa ghi sổ mà tiến hành đối chiếu với hợp đồng kinh tế và lưu hóa đơn vào tập hồ sơ riêng: “Hàng mua đang đi đường”.
Trong tháng, nếu hàng về nhập kho, kế toán căn cứ vào phiếu nhập kho và hóa đơn mua hàng ghi sổ trực tiếp vào các tài khoản 152 “Nguyên liệu, vật liệu”, tài khoản 153 “Công cụ, dụng cụ”, tài khoản 156 “Hàng hóa”, tài khoản 158 “Hàng hoá kho bảo thuế”.
đ) Nếu cuối tháng hàng vẫn chưa về thì căn cứ hóa đơn mua hàng ghi vào tài khoản 151 “Hàng mua đang đi đường”. Kế toán phải mở chi tiết để theo dõi hàng mua đang đi đường theo từng chủng loại hàng hóa, vật tư, từng lô hàng, từng hợp đồng kinh tế.
Nếu theo đúng quy định của chế độ kế toán thì thời điểm để ghi chép Hàng mua đang đi đường vào sổ kế toán là thời điểm cuối tháng chứ không phải thời điểm chuyển giao quyền sở hữu (kiểm soát).
Câu hỏi đặt ra: Hạch toán theo quy định của chế độ kế toán có các ưu điểm và hạn chế gì trong ghi chép kế toán và quản lý tài sản, công nợ?
Quan điểm của mình dựa trên kinh nghiêm mình có được thì các ưu điểm và hạn chế của cách hạch toán theo chế độ kế toán hiện hành như sau:
- Ưu điểm: Đơn giản cho công tác kế toán, giảm bớt khối lượng ghi sổ do bút toán phản ánh hàng mua đang đi đường chỉ thực hiện vào cuối tháng. Nhìn vào tập hồ sơ hàng mua đang đi đường sẽ biết được hàng nào đã mua nhưng chưa nhập kho. Cái ưu điểm này chỉ thực sự phát huy trong cái thời mà việc ghi chép bằng thủ công. Hiện tai hầu hết các công ty đã dùng phần mềm trong kế toán và quản lý thì ưu điểm này không còn nữa.
- Hạn chế: Do chỉ ghi chép vào cuối tháng nên công nợ với nhà cung cấp chỉ cập nhật vào cuối tháng, và giá trị hàng tồn kho của công ty cũng chỉ được cập nhật vào cuối tháng. Do đó khi xem xét sổ sách, kế toán công nợ ở một thời điểm nào đó trước ngày cuối tháng, kế toán vật tư và nhà quản lý không nắm được số dư công nợ với nhà cung cấp và giá trị hàng tồn kho mà công ty đang nắm giữ.
Trong thực tế nhiều công ty ghi chép hàng mua đang đi đường khi có các chứng từ chứng minh việc chuyển quyền sở hữu (kiểm soát) mà không lưu chứng từ để đến cuối tháng mới ghi sổ.
Ưu điểm: Ngược lại với các hạn chế của cách hạch toán theo hướng dẫn của chế độ kế toán hiện hành.
Thông tư 200:
Điều 24. Tài khoản 151 - Hàng mua đang đi đường
1. Nguyên tắc kế toán
a) Tài khoản này dùng để phản ánh trị giá của các loại hàng hóa, vật tư (nguyên liệu, vật liệu; công cụ, dụng cụ; hàng hóa) mua ngoài đã thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp còn đang trên đường vận chuyển, ở bến cảng, bến bãi, kho ngoại quan hoặc đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ kiểm nhận nhập kho.
b) Hàng hóa, vật tư được coi là thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp nhưng chưa nhập kho, bao gồm:
- Hàng hóa, vật tư mua ngoài đã thanh toán tiền hoặc đã chấp nhận thanh toán nhưng còn để ở kho người bán, ở bến cảng, bến bãi hoặc đang trên đường vận chuyển;
- Hàng hóa, vật tư mua ngoài đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ kiểm nghiệm, kiểm nhận nhập kho.
c) Kế toán hàng mua đang đi đường được ghi nhận trên tài khoản 151 theo nguyên tắc giá gốc quy định trong Chuẩn mực kế toán “Hàng tồn kho”.
d) Hàng ngày, khi nhận được hóa đơn mua hàng, nhưng hàng chưa về nhập kho, kế toán chưa ghi sổ mà tiến hành đối chiếu với hợp đồng kinh tế và lưu hóa đơn vào tập hồ sơ riêng: “Hàng mua đang đi đường”.
Trong tháng, nếu hàng về nhập kho, kế toán căn cứ vào phiếu nhập kho và hóa đơn mua hàng ghi sổ trực tiếp vào các tài khoản 152 “Nguyên liệu, vật liệu”, tài khoản 153 “Công cụ, dụng cụ”, tài khoản 156 “Hàng hóa”, tài khoản 158 “Hàng hoá kho bảo thuế”.
đ) Nếu cuối tháng hàng vẫn chưa về thì căn cứ hóa đơn mua hàng ghi vào tài khoản 151 “Hàng mua đang đi đường”. Kế toán phải mở chi tiết để theo dõi hàng mua đang đi đường theo từng chủng loại hàng hóa, vật tư, từng lô hàng, từng hợp đồng kinh tế.
Nếu theo đúng quy định của chế độ kế toán thì thời điểm để ghi chép Hàng mua đang đi đường vào sổ kế toán là thời điểm cuối tháng chứ không phải thời điểm chuyển giao quyền sở hữu (kiểm soát).
Câu hỏi đặt ra: Hạch toán theo quy định của chế độ kế toán có các ưu điểm và hạn chế gì trong ghi chép kế toán và quản lý tài sản, công nợ?
Quan điểm của mình dựa trên kinh nghiêm mình có được thì các ưu điểm và hạn chế của cách hạch toán theo chế độ kế toán hiện hành như sau:
- Ưu điểm: Đơn giản cho công tác kế toán, giảm bớt khối lượng ghi sổ do bút toán phản ánh hàng mua đang đi đường chỉ thực hiện vào cuối tháng. Nhìn vào tập hồ sơ hàng mua đang đi đường sẽ biết được hàng nào đã mua nhưng chưa nhập kho. Cái ưu điểm này chỉ thực sự phát huy trong cái thời mà việc ghi chép bằng thủ công. Hiện tai hầu hết các công ty đã dùng phần mềm trong kế toán và quản lý thì ưu điểm này không còn nữa.
- Hạn chế: Do chỉ ghi chép vào cuối tháng nên công nợ với nhà cung cấp chỉ cập nhật vào cuối tháng, và giá trị hàng tồn kho của công ty cũng chỉ được cập nhật vào cuối tháng. Do đó khi xem xét sổ sách, kế toán công nợ ở một thời điểm nào đó trước ngày cuối tháng, kế toán vật tư và nhà quản lý không nắm được số dư công nợ với nhà cung cấp và giá trị hàng tồn kho mà công ty đang nắm giữ.
Trong thực tế nhiều công ty ghi chép hàng mua đang đi đường khi có các chứng từ chứng minh việc chuyển quyền sở hữu (kiểm soát) mà không lưu chứng từ để đến cuối tháng mới ghi sổ.
Ưu điểm: Ngược lại với các hạn chế của cách hạch toán theo hướng dẫn của chế độ kế toán hiện hành.

